Filloas e Folk no Camiño foi o nome elixido pola Asociación Filloas da Pedra da Baña para organizar este domingo, 19 de agosto, un evento que ten por obxectivo promover o Camiño de Santiago a Muxía pola Baña e, ao mesmo tempo, promocionar as filloas da pedra.

A iniciativa, que se enmarca no proxecto Explora, descobre e actúa, tenta recuperar unha antiga tradición segundo a cal moitos camiñantes facían, ao revés, o Camiño de Santiago a Muxía pasando pola Baña. Neste caso, os asistentes farán o tramo dende Especedo ata Cores.

Filloas e Folk no Camiño’ conta coa colaboración do Concello da Baña e do GDR Terras de Compostela e os interesados en asistir deberán anotarse ata o 17 de agosto na Axencia de Desenvolvemento Local da Baña ou nos teléfonos 981 886 777 e 981 886 501 (Concello da Baña) ou no GDR Terras de Compostela (981 818 357).

Os participantes reuniranse na área recreativa Agra de Chans ás 08.30 horas do domingo 19 de agosto. Dende aquí desprazaranse en autobús ata Especedo, dende onde percorrerán o Camiño Santiago a Muxía ata o Pazo de Cores, pasando por Ferraces, para visitar o seu pazo, a igrexa de Ordoeste, a de Seoane e o pazo de Cores. Dende aquí farase en autobús o viaxe de volta ata a Baña.

A Asociación Filloas da Pedra da Baña ofrecerá na área recreativa Agra de Chans unha degustación gratuíta de filloas da pedra, soas e acompañadas con outros produtos da zona. As agrupacións bañesas Os Campantes e As Pandereteiras amenizarán o xantar coa súa música.

A técnica de turismo da Baña será a encargada de guiar aos camiñantes e de explicarlles todos aqueles puntos de interese que visiten durante esta camiñada.

Un grupo de 140 persoas formado por veciños da Baña, Santa Comba, Mazaricos, Zas e Vimianzo saíron ás nove desta mañá da praza do Obradoiro para facer a primeira etapa do Camiño de Santiago a Muxia por Brandomil, unha iniciativa a que se suma o Concello de Muxía e sete asociación para promover a variante da ruta Xacobea por Brandomil e reclamar o recoñecemento oficial do mesmo.

Na etapa de hoxe rematou en Negreira participaron unha trintena de veciños da Baña. O vindeiro domingo, día 27, farán a etapa  dende Negreira ata Brandomil. A terceira será de Brandomil a Berdoias o 3 de xuño, e a última andaina está programada para o 10 de xuño entre Berdoias e Muxía. 

Este é o terceiro ano que se fan estas camiñadas reivindicativas promovidas polos concellos polos que discorre a ruta e as asociacións culturais Lumieira, da Baña; Os Trotasendas e San Luis da Pereira, de Santa Comba; Grandimirum de Brandomil, Zas; San Cosme de Antes, de Mazaricos; e Baíñas no Camiño e Berdoias, de Vimianzo

As asociacións sinaladas promoveron un estudio realizado polo recoñecido antropólogo e experto no Camiño de Santiago Manuel Vilar, que foi presentado o 18 de novembro do pasado ano e rexistrado posteriormente na Dirección Xeral de Patrimonio solicitando o recoñecemento oficial do Camiño por Brandomil.

Os interesados en participar nas vindeiras etapas deberán inscribirse previamente en calquera dos seis concellos promotores: A Baña, Santa Comba, Mazaricos, Zas, Vimianzo e Muxía. Cada municipio oferta un total de 50 prazas e, de non cubrirse a totalidade das mesmas, poderán anotarse tamén persoas doutros concellos. A inscrición ten un custe de 10 euros por etapa, que inclúe desprazamento, seguro, bocadillo, froita e auga.

Máis fotos no facebook do Concello da Baña

20180520 ALI1967

Centros de persoas degustaron hoxe na Baña filloas da pedra, unhas soas, outras con chourizo ou orella, outras con doce, durante unha xornada que serviu de homenaxe ás mulleres do rural, porque, segundo explicou a pregoeira, Marga Cancela, “non se pode falar de filloas sen mulleres, esas mulleres que son unhas auténticas malabaristas, capaces de coser, pranchar e facer os deberes cos seus fillos”, dixo a escritora barcalesa afincada en Madrid, que tivo tamén un recordo especial para Elisa Liñares Guerra, unha das impulsoras da Festa da Filloa da Pedra, que hoxe celebrou a súa décimo quinta edición.

O alcalde, Andrés García Cardeso, recordou que con esta festa quere ser unha homenaxe a muller do rural. Pola súa parte, o delegado territorial da Xunta na Coruña, Ovidio Rodeiro, animou ao alcalde da Baña e ao de Boqueixón en promover o hirmandamento das dúas festas da filloa máis coñecidas da comarca: a de Lestedo e a da Baña, como unha forma “de manter viva e impulsar as nosas tradicións”.

Segundo explicou Marga Cancela no seu pregón, as auténticas filloas son as do Val da Barcala. “O que pasa e que aos peregrinos franceses gustáronlle tanto que copiaron a receite e levárona para a súa terra. Alí, co seu saber facer, asumírona como propia e souberon divulgala ata que alcanzou fama mundial”, sinalou a pregoeira, para quen as crêpes non teñen nada que ver coas filloas, e menos coas filloas da pedra da Baña.

A celebración da XV Festa da Filloa da Pedra acudiron centos de persoas, así como os alcaldes de Val do Dubra, Santa Comba e Carnota, o presidente de Feiraco, e veciños do concello que viven en Brasil ou Arxentina. Todos puideron degustar as 8.000 filloas que veciños e voluntarios da Asociación Filloas da Pedra da Baña estiveron preparando tanto a tarde do sábado como todo o Domingo de Ramos, día no que se celebrou a festa despois de que o concello decidise aprazar a celebración prevista para o 11 de marzo por mor do mal tempo. Esta mañá, no pavillón de San Vicenzo, trece mulleres e tres homes atenderon as corenta pedras de 40 x 40 centímetros para ofrecer filloas a todos os visitantes.

Entre as voluntarias, ata unha se animou a compoñerlle unha canción a festa. Elena López García animouse a cantar “Filloas veñen e van” (unha adaptación da “Rianxeira”) pero adicada á Festa da Filloa da Pedra da Baña, “a mellor do mundo”, dixo.

En presencia das autoridades e festeiros, Marga Cancela animouse a pedirlle aos concelleiros de Medio Rural, José Manuel Landeira, e ao de Facenda e Deportes, Manuel Tourís, que fagan un paseo á beira do río Barcala, dende Ponte Rial ata Ponte Corneira, para fomentar os hábitos saudables entre a veciñanza, onde se poidan dar paseos, andar en bicicleta e rebaixar o colesterol, afirmou.

A xornada festiva arrancaba xa as dez da mañá coa saída da segunda Ruta BTT Filloa da Pedra, na que participaron máis dun cento de ciclistas percorreron 42 quilómetros polos paraxes máis fermosos do concello. O campionato de chave e a música dos Campantes da Baña animaron as primeiras horas festivas. Xa pola tarde, e despois da entrega de premios da ruta BTT e do campionato de chave, a charanga Pena do Corvo e a orquestra Santiago encargáronse de poñer a música para seguir animando a xornada. Durante o xantar, os máis cativos puideron gozar na ludoteca habilitada no polideportivo de San Vicenzo.

Podense consultar os albunes de fotos no facebook do Concello da Baña nos seguintes enlaces:

Fotos da 15 Festa da Filloa da Pedra da Baña

Fotos dos xogos e mostra de artesaníaFotos dos xogos e mostra de artesanía

Fotos da II Ruta BTT Filloa da Pedra

Video: un voluntario facendo unha filloa da pedra

Pregón íntegro de Marga Cancela Negreira, durante a celebración da XV Festa da Filloada Pedra da Baña, o 25 de marzo de 2018.

Bos días a todos. Bañeses e forasteiros.

Sr. Alcalde, Corporación Municipal, concelleiros.

Queridos veciños e veciñas da Baña. Amigos. ¡¡¡Hola a todos!!!

Coma filla deste Concello, é unha verdadeira honra que me invitarades a estar hoxe aquí pregoando A Decimoquinta Festa da Filloa. A Decimoquinta xa, nada menos.

Por iso quero agradecerlle ao Sr. Alcalde, Don José Andrés García Cardeso, e á concelleira Dª Alicia Blanco, a sua cortesía e confianza.

Queremos agradecer a dedicación e o traballo das voluntarias da Asociación da Filloa da Pedra que, ahora mismo, están quentando motores, pedras e delantais para que nós poidamos seguir gozando deste manxar dentro dun anaquiño. Perdón, dixen voluntarias, pero creo que tamén hai tres hombres. Bueno, por algo se empeza, ¿no? Pero, tres hombres, ¿no vos parecen pocos? Caray, só un máis que o ano pasado, e coa que está caendo neste 2018. En todo caso, ¡Noraboa e Benvidos ao club do mandil!

E falando de voluntarias, queremos facer una mención muy especial a Elisa Liñares Guerra, veciña de Lañas, a filloeira mayor por ser a pioneira desta festa que, desgraciadamente, xa non está con nós. Unha muller imprescindible, sin cuxa iniciativa non estaríamos hoxe celebrando esta festa. Grazas tamen a súa filla Lola, que herdou esa paixón pola filloa. Claro, con unha mestra como súa nai…

Grazas a vostedes por estaren aquí, bañeses e forasteiros, polas vosas mostras de cariño. Sei que hai moitos invitados de fóra de Galicia y por respeto aos que non falan galego, e como aínda non temos traductores simultáneos, pero todo se andará, vou continuar en castelán, se mo permiten. ¡¡¡Imos aló!!!

Decía que me siento honrada. Contenta por tantas vinculaciones personales como tengo con el Val de Barcala. Pues aquí nací y aquí me crié. Aquí aprendí a leer. Me enamoré por primera vez con apenas cinco años. En Ordoeste viven mis dos hermanas, mis sobrinos que, gracias al whatsapp, me mantienen informada de todo lo que se cuece por estos lares. Más de 100 primos, por lo menos, y mis amigos de la infancia.

No os imagináis lo mucho que echamos de menos esta tierra cuando estamos fuera. Bueno, no tenéis que imaginarlo, lo sabéis, porque casi todos hemos estado lejos, ¿verdad? Como diría una amiga mía, un poquito mal hablada, los gallegos somos los “putos amos” de las despedidas.

Añoramos el verde de los prados, el gorgoteo de las fuentes, los mil ríos. El mugido de las vacas. La música de nuestra lengua materna. La eclosión de las camelias. El no poder llamarle cativiño a un niño porque no nos entendería.

Ver cómo brotan los primeros grelos, los preciosos campos de nabal ¿Sabíais que en muchos mercados de Madrid tienen el atrevimiento de llamar grelos a las nabizas amarillentas? ¡Pobres ignorantes!

Y qué decir de los pimientos de Herbón, ¿eh? Si no estás muy atenta, te cuelan esas otras bolsitas con “pimientos tipo Padrón” que ni son de Padrón ni de Herbón. Bueno, todos sabemos que aquí no se trata de ignorancia, sino de puro márketing. Vas a hacer la compra de prisa y, zas, picas.

Echamos de menos la retranca del humor gallego, el caldo, los chicharrones, las filloas: 

A filloa da Pedra. Tan humilde como exquisita. Un ‘amoado’ a base de harina de trigo y huevos del país. Agua y sal. También puede llevar un poco de caldo. Y si hay matanza, que no es el caso de hoy, tranquilos, se le puede añadir un vasito de sangre. Un trozo de tocino pinchado en un tenedor para engrasar la piedra. Y eso es todo lo que lleva. Pero ningún chef, ni con diez estrellas Michelin, ha sabido inventar un milagro culinario tan barato y tan delicioso. Y como diría nuestro ilustre Álvaro Cunqueiro, la filloa tiene que ser transparente y con filigranas como o encaixe de Camariñas. 

Pero, ¿De dónde vienen las filloas?, acaban de preguntarme unos forasteros. Como sabéis, hay muchas teorías sobre qué fue primero, si la filloa, los crêpes, pancakes, tortillas mejicanas, blinis rusos o los frixuelos asturianos. Sin embargo, los franceses insisten en que los originales son los suyos. Pero se equivocan. Los gallegos sabemos que, gracias al camino de Santiago, los peregrinos franceses descubrieron nuestras filloas y se llevaron la receta. La bautizaron como crêpe y la hicieron suya, ¿cómo no? Ya sabemos cómo es La nouvelle cuisine française.

Pero non se pode falar de filloas sin falar de mulleres. De mulleres galegas, claro.

Galicia es tierra de pintoras y escritoras ilustres, ya lo sabemos, ellas figuran en las enciclopedias y en Wikipedia, ¡búsquenlas!, vale la pena.

Por eso mi propósito hoy es rendirle homenaje a esas otras mujeres que solo existen en nuestro recuerdo y en los libros de familia.

Permítanme, pues, que en esta faceta de pregonera por un día, me tome la libertad de rendirle tributo a esas campesinas invisibles, silenciosas y silenciadas durante tanto tiempo. Esas Mujeres a las que Rosalía llamó viudas dos vivos e dos mortos.

Mujeres de antes y de ahora que, aparte de sus profesiones fuera del hogar, siguen ejerciendo de limpiadoras, economistas expertas en estirar y estirar el dinero. Animadoras de ilusiones. Y, sobre todo, porque son auténticas malabaristas que, mientras cosen, cocinan, planchan o desgranan chícharos, ayudan a sus hijos con los deberes y cuidan a mayores y enfermos. A todas las mujeres que hoy se atreven a reclamar salarios iguales para trabajos iguales. Sé que 2018 va a ser un muy buen año, un buen comienzo para la igualdad entre hombres y mujeres.

Esas formidables y solidarias campesinas, trabajadoras de San Cibrán, de Seoane, da Baña, Corneira, Marcelle, A Ermida, A Riba, Lañas, Cabanas, Suevos, Troitosende. Fiopans, O Barro, Sanamede y Ordoeste. Y de Ordoeste especialmente una que me recuerda a todas ellas. Se llamaba Domitila y era mi madre.

Y ahí va, pues, mi pequeño homenaje a todas ellas.

Lo único que no se me ha olvidado de mi madre son sus manos. Manos como alas partidas. Tiernas y hoscas a la vez. A través de sus manos lo recuerdo todo. Mi vida amparada por esas manos, antes, jóvenes y frescas, ahora maltratadas.

Siento cómo me enjabonan, me frotan, me rascan. Me hacen daño al peinarme y hacerme la trenza, pero yo no digo nada por miedo a que me la corten. Noto los mimos de su piel áspera al arroparme en invierno mientras yo me hago la dormida para que sigan acariciándome.

Cierro los ojos y oigo las manos de mi madre y de todas las campesinas. Las veo moverse frenéticas por la cocina; encendiendo el fuego, friendo, amasando. Las sigo al corral y me maravillo de su habilidad al ordeñar las vacas.

Sobre mi frente infantil y asustada, distingo cómo el peso de su mano entrañable, me va calmando de una horrible pesadilla.

Puedo oír el chirrido del lápiz torpe rasgando el papel de estraza y huelo su mano querida, con la mía dentro, guiando los trazos de mis primeras letras y garabatos. Veo sus manos rápidas y delicadas afanándose en las labores del bordado, la calceta y el ganchillo. Pero, sobre todo, su inigualable maña en el arte del zurcido y el remiendo.
Y con gran nitidez las veo en invierno, reventadas por los sabañones, mientras frotan y frotan en las aguas heladas del lavadero. Las contemplo trajinar en la huerta, siempre solas. Observo fascinada cómo remueven la tierra, extienden estiércol, plantan patatas, siembran maíz, aporcan, sachan, desbrozan y miman sus cosechas. Cómo estrujan y abrazan la gavilla de maíz y el haz de leña.

Las miro, firmes y deformadas, sujetando el timón y la esteva del arado. Yo no sé hacer vestidos nuevos con los viejos, carezco de la magia de esas manos. Lamento haber aprendido tan poco. Por eso las admiro tanto. Por eso las echo muchísimo de menos.

Y ya para terminar, os voy a revelar un importante descubrimiento.

El prestigioso profesor de la Universidad de Oxford, Bryan Sykes, una de las mayores autoridades mundiales en genética, ha rastreado el ADN de quince mil mujeres europeas y ha llegado a la conclusión de que todos procedemos de siete mujeres que bautizó como Las siete hijas de Eva. Otros prefieren llamarlas Las siete Venus Africanas, incluso les puso nombres: Úrsula, Xenia, Helena, Velda, Katrine, Tara y Jasmine

Con las conclusiones del estudio, Sykes ha elaborado una teoría que ha revuelto a toda la comunidad científica. Según los rastros de ADN, se sabe que una de estas Siete Hijas de Eva, llegó a Galicia. Se cree que pudo ser Tara.

Lo cierto es que el científico incluso ha establecido el lugar donde vivió y la fecha aproximada.

Y no me digáis que no os lo creéis. Nosotros que creemos en tantos seres míticos: meigas, trasgos, santas compañas, el mal de ojo. E incluso en la chica muerta de la curva. Esas sí que son leyendas, pero la historia de las Siete Venus Africanas son puros datos. Cosas de científicos, no de brujos. Os aseguro que no estoy delirando, y desde luego, no he bebido.

El caso es que los datos apuntan a que Tara, llegó a nuestro valle. Y, deslumbrada por la belleza del paisaje y la fertilidad de esta tierra, se estableció a orillas del Río Barcala. Sí, aquí mismo, en un lugar indeterminado entre Seoane y Corneira, parece ser. Y digo yo, entonces tuvo que ser Ordoeste, ¿no? Y que conste que no estoy barriendo para casa. Insisto, los datos son los datos.

Y ahora os preguntaréis, ¿por qué esta iluminada nos cuenta esto precisamente en el día da Festa da Filloa? Es que Quiero aprovechar esta tribuna para hacer un ruego. Tengo aquí al Señor Alcalde y demás autoridades. Tengo un micrófono, vecinos que me escuchan, que me apoyan, espero, y una petición muy especial a D. José Manuel Landeira, concelleiro de Medio Rural e Medio Ambiente. El ruego es que, en honor a Tara, esa gran mujer que se enamoró de nuestra tierra, deberíamos hacer un corredor ambiental a lo largo del Río Barcala. Aprovechando los viejos caminos de carro desde Ponte Rial a Ponte Corneira.

¿La recompensa? Un lugar de encuentro para los vecinos. Disfrutar de los árboles de ribera, ahora estrangulados por la las zarzas y las hiedras. Restaurar los dos molinos de nuestros abuelos que ahora están totalmente sepultados por la maleza. Un paseo, una senda del colesterol, para el relax, correr o ir en bici. Mejorar la salud física y mental de los vecinos. Y que sepa usted, D. Manuel Tourís, nuestro generoso concejal de Cuentas, que, construir un paseo-corredor de unos pocos kilómetros, es muchísimo más barato que crear un Ministerio contra la soledad como acaban de hacer los británicos.

Y volviendo a las Hijas de Eva, puede que el origen de la filloa se remonte a los tiempos lejanos de Tara.

Pero, para no marear más la perdiz, pasemos a disfrutar de nuestras filloas. Verán que Las del Val de Barcala son las auténticas. Además, amigos, estamos de fiesta y no hay que ser demasiado puntillosos con los datos históricos.

Os deseamos un buen provecho a todos. Y sabrosas y divertidas conversaciones. Y ahora digan con nosotros:

¡¡¡Viva a Festa da filloa!!!

¡¡¡Viva A Baña!!!

¡¡¡Vivan os bañeses!!!

 

A Festa da Filloa da Pedra da Baña chega este domingo á súa décimo quinta edición exaltando este produto inconfundible por sabor e calidade. O programa de eventos comeza ás dez da mañá coa saída dunha ruta para bicicletas de montaña e permitirá ao público degustar filloas durante toda a xornada no polideportivo de San Vicenzo. A festa, inicialmente prevista para o domingo 11 de marzo, houbo de ser adiada ao día 25 por mor do mal tempo.

O Concello, en colaboración coa Asociación de Filloas da Pedra da Baña, preparou un amplo programa para celebrar que xa van quince anos de exaltación desta receita tradicional que leva o nome do municipio barcalés. A festa abrirá ás dez da mañá, e desde esa mesma hora poderanse degustar filloas, das que se prevé elaborar máis de oito mil de 50 x 50 centímetros cada unha. A Asociación de Filloas da Pedra da Baña preparará uns 1.300 litros de amoado, con auga, fariña, ovos e sal, para cociñar nas corenta pedras dispostas para a ocasión.

O primeiro evento do día será a II Ruta BTT Filloa da Pedra que levará aos ciclistas polos montes e espazos naturais da contorna e no que xa hai máis de oitenta deportistas inscritos. Está previsto que o último dos participantes chegue contra o mediodía, para proceder ás 15.00h á entrega de trofeos. A esta mesma hora daranse os premios do campionato de chave para adultos que se celebrará ás 10.30 h.

A profesora e escritora Marga Cancela Negreira será a encargada de ler o pregón da celebración, ás 13.00 horas. A Festa da Filloa da Pedra gozará de música e entretemento durante todo o día: ás 12.00 actuarán Os Campantes da Baña; ás 15.00, a charanga Pena do Corvo; e ás 18.30 a orquestra Santiago.

Para que nenos e nenas poidan tamén pasar un gran día, a organización disporá dun servizo de ludoteca de 12.30 a 15.30, e dunha tarde chea de animación. A partir das 15.30 haberá actividades como tiro con arco e zancos, e actuacións para público infantil como o ‘Brinca vai’ de Paco Nogueiras (16.30 h).